دلایل علمی، بیولوژیکی، فیزیولوژیکی و نورولوژیکی استفاده از هنر درمانی و به‌ویژه نقاشی برای درمان انواع بیماری‌ها به طور گسترده مورد تحقیق قرار گرفته است. این دلایل به‌طور خاص به تاثیرات مثبت هنر بر مغز و سیستم عصبی، برقراری ارتباطات بی‌کلام و بهبود سلامت روانی مربوط می‌شوند. در اینجا چندین دلیل علمی که نشان می‌دهند چرا هنر درمانی می‌تواند در درمان بیماری‌ها موثر باشد آورده شده است:
۱. تاثیر بر سیستم عصبی و هورمون‌ها
هنر درمانی تاثیر مستقیمی بر سیستم عصبی خودمختار دارد که مسئول کنترل فعالیت‌های غیرارادی بدن (مانند ضربان قلب، تنفس، و فشار خون) است. این تاثیر می‌تواند در کاهش استرس و اضطراب نقش داشته باشد. به عنوان مثال:
- هنر درمانی و هورمون‌ها: در هنگام ایجاد هنر، فعالیت‌های مغزی مختلفی به وقوع می‌پیوندد که باعث افزایش ترشح اندورفین‌ها (هورمون‌های خوشبختی) و کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) می‌شود. این تغییرات هورمونی باعث کاهش اضطراب و ایجاد حس آرامش می‌شوند.
۲. فعال‌سازی نیمکره‌های مغزی
هنر درمانی به‌ویژه نقاشی، هر دو نیمکره مغز را فعال می‌کند:
- نیمکره چپ مغز که مسئول تفکر منطقی، زبان و تجزیه و تحلیل است.
- نیمکره راست مغز که مسئول خلاقیت، ابراز احساسات و تفکر بصری است.
این فعالیت‌ها باعث ایجاد تعادل در عملکرد مغز شده و به بیماران کمک می‌کند تا احساسات خود را به شیوه‌ای سالم‌تر بیان کنند.
۳. تحریک حافظه و توانایی‌های شناختی
برای بیمارانی که دچار مشکلات شناختی مانند آلزایمر یا آسیب‌های مغزی هستند، هنر درمانی به تقویت حافظه و توانایی‌های شناختی کمک می‌کند. فعالیت‌های هنری باعث می‌شود که ارتباطات عصبی جدیدی در مغز ایجاد شوند، به‌ویژه در مناطقی که مسئول حافظه و پردازش اطلاعات هستند. از این رو، ایجاد و مشاهده آثار هنری به تقویت حافظه و مهارت‌های تفکر منطقی در این بیماران کمک می‌کند.
۴. تنظیم هیجانات و کاهش استرس
هنر درمانی به‌ویژه نقاشی یا طراحی، برای تنظیم هیجانات و کاهش استرس موثر است. این فعالیت‌ها باعث می‌شود که فرد از حالت خودآگاهانه به حالت ناخودآگاه منتقل شده و بتواند احساسات پیچیده و ناخوشایند خود را به‌صورت غیرکلامی بیان کند. این فرآیند به افراد کمک می‌کند تا بر استرس و فشارهای روانی خود غلبه کنند و آرامش پیدا کنند.
۵. اثر بر سیستم لیمبیک و آمیگدال
سیستم لیمبیک مغز مسئول پردازش احساسات و رفتارهای هیجانی است. در هنگام فعالیت‌های هنری، آمیگدال (که در این سیستم قرار دارد) تحریک می‌شود، که به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند. این فعالیت‌ها به فرد کمک می‌کنند تا از احساسات منفی خود فاصله بگیرد و آنها را پردازش کند.
۶. تقویت ارتباطات بی‌کلام
برای افرادی که از لحاظ عاطفی یا کلامی در بیان احساسات خود مشکل دارند (مانند بیماران مبتلا به اختلالات اضطراب اجتماعی یا PTSD)، هنر درمانی به عنوان یک زبان بی‌کلام عمل می‌کند. این به آنها این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به کلمات، احساسات خود را بیان کنند، که می‌تواند منجر به تخلیه عاطفی و کاهش استرس و اضطراب شود.
۷. تقویت مهارت‌های حرکتی و هماهنگی
در بیماری‌هایی مانند پارکینسون و آسیب‌های مغزی، هنر درمانی باعث تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی دست و چشم می‌شود. فعالیت‌هایی مانند نقاشی، طراحی یا حتی کار با مواد هنری می‌توانند به بهبود توانایی‌های حرکتی و تقویت ارتباطات عصبی در مغز کمک کنند.
۸. کاهش درد مزمن
هنر درمانی به‌ویژه نقاشی و طراحی می‌تواند به کاهش احساس درد مزمن کمک کند. در حین فعالیت‌های هنری، ذهن فرد به‌طور طبیعی از تمرکز بر درد دور می‌شود و این توجه معطوف به کار هنری باعث کاهش تجربه درد می‌شود. این تاثیر به دلیل افزایش تولید اندورفین‌ها (هورمون‌های ضد درد) و کاهش سطح هورمون‌های استرس است.
۹. تسهیل در پردازش احساسات و خاطرات
هنر درمانی به افراد این فرصت را می‌دهد که خاطرات و احساسات خود را دوباره پردازش کنند. این به ویژه برای بیمارانی که دچار مشکلات روانی نظیر PTSD یا افسردگی هستند مفید است. وقتی افراد احساسات خود را از طریق هنر بیان می‌کنند، این امر باعث تسهیل در پردازش این احساسات و بهبود وضعیت روانی آنها می‌شود. ما قبل‌تر نقش آرت تراپی را در روان‌شناسی پزشکی توضیح داده‌ایم.
بیماری‌ها و تاثیر هنردرمانی بر آنها
هنر درمانی به‌ویژه نقاشی و آثار هنری می‌تواند در درمان و بهبود وضعیت بیماران مبتلا به انواع مختلف بیماری‌ها مؤثر واقع شود. در ادامه ۳۰ بیماری و چگونگی تأثیر هنر درمانی، به‌ویژه نقاشی، در درمان آنها توضیح داده شده است:
۱. افسردگی
هنر درمانی، به‌ویژه نقاشی، فرصتی برای ابراز احساسات پنهان ایجاد می‌کند. بیماران بدون استفاده از کلمات، درد و رنج خود را به تصویر می‌کشند که به کاهش احساسات منفی و بهبود خلق و خو منجر می‌شود.
۲. اضطراب
تمرکز بر رنگ‌ها و فرم‌ها در هنر درمانی، توجه بیمار را از افکار اضطراب‌آور منحرف کرده و حس آرامش را به آنها می‌دهد. فعالیت‌های هنری، به‌ویژه نقاشی، به بیماران کمک می‌کند تا با دنیای درونی خود ارتباط برقرار کنند و احساساتشان را تخلیه کنند.
۳. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
نقاشی و هنر درمانی به بیماران کمک می‌کند تا خاطرات دردناک را دوباره به یاد آورند و آنها را در یک بستر امن و تحت کنترل به‌طور غیرکلامی بیان کنند. این فرآیند به درمان علائم PTSD کمک می‌کند.
۴. شخصیت مرزی (BPD)
هنر درمانی به بیماران مبتلا به BPD کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر درک کنند و راه‌های موثری برای مدیریت نوسانات خلقی پیدا کنند.
۵. اختلالات خوردن (مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری)
هنر درمانی به بیماران مبتلا به اختلالات خوردن کمک می‌کند تا با آگاهی از تصویر بدن و احساسات مرتبط با آن، تصویر بدن خود را تغییر دهند و نگرش به خود را بهبود بخشند.
۶. اسکیزوفرنی
هنر درمانی به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی این امکان را می‌دهد تا تجربه‌های درونی خود را به صورت تصویری بیان کنند که به پردازش و فهم بهتر واقعیت کمک می‌کند.
۷. آلزایمر
هنر درمانی حافظه بیمار را تحریک می‌کند و آنها را قادر به یادآوری خاطرات و تجربیات گذشته می‌سازد. این فرآیند به حفظ مهارت‌های شناختی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آلزایمر کمک می‌کند..
۸. پارکینسون
نقاشی و هنر درمانی به بیماران مبتلا به پارکینسون در حفظ مهارت‌های حرکتی کمک کرده و هماهنگی بین دست و چشم را تقویت می‌کند.
۹. فلج مغزی
در بیماران مبتلا به فلج مغزی، هنر درمانی به بهبود حرکات ظریف و هماهنگی عضلات کمک کرده و مهارت‌های فیزیکی و شناختی را تقویت می‌کند.
۱۰. سرطان
هنر درمانی به بیماران سرطانی در کنار آمدن با احساسات ناشی از بیماری و کاهش استرس کمک می‌کند و در طول درمان‌ها به بهبود روحی آنها می‌انجامد.
۱۱. آسیب مغزی (TBI)
هنر درمانی به بیماران مبتلا به آسیب مغزی در بازیابی تمرکز و مهارت‌های شناختی کمک می‌کند. این فعالیت‌ها همچنین در بهبود مهارت‌های زبانی و حافظه مفید هستند.
۱۲. اختلالات خواب
فعالیت‌های هنری مانند نقاشی یا طراحی به کاهش استرس و اضطراب کمک کرده و به بیمارانی که دچار اختلالات خواب هستند، این امکان را می‌دهند که خواب بهتری داشته باشند.
۱۳. اختلالات اضطرابی اجتماعی
هنر درمانی به بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی کمک می‌کند تا از طریق بیان احساسات خود در قالب هنر، اضطراب‌های اجتماعی را مدیریت کرده و توانمندی‌های اجتماعی خود را تقویت کنند.
۱۴. معتادان
هنر درمانی به معتادان کمک می‌کند تا احساسات و انگیزه‌های درونی خود را شفاف‌تر درک کنند و با شناخت بهتر این احساسات، روند ترک اعتیاد را تسهیل کنند.
۱۵. معلولیت‌های جسمی
نقاشی و دیگر فعالیت‌های هنری به افراد با معلولیت‌های جسمی در تقویت مهارت‌های حرکتی و هماهنگی دست و چشم کمک کرده و اعتماد به نفس بیشتری به آنها می‌بخشد.
۱۶. استرس شغلی
برای افرادی که تحت فشار شغلی شدید قرار دارند، هنر درمانی به آنها این فرصت را می‌دهد تا استرس خود را تخلیه کرده و از طریق نقاشی و طراحی ذهن خود را آرام کنند.
۱۷. اختلالات خلقی
بیماران مبتلا به اختلالات خلقی مانند افسردگی و شیدایی از طریق هنر درمانی قادر به درک بهتر احساسات خود شده و در برابر نوسانات خلقی کنترل بیشتری پیدا می‌کنند.
۱۸. درد مزمن
هنر درمانی به کاهش درک بیمار از درد مزمن کمک کرده و توجه او را از درد دور می‌کند. از طریق نقاشی و دیگر فعالیت‌های هنری، بیمار به بهبود وضعیت روحی و جسمی خود می‌پردازد.
۱۹. اختلالات خودایجاد (مثل خودزنی)
هنر درمانی به بیماران مبتلا به اختلالات خودآزارانه کمک می‌کند تا احساسات منفی و تمایلات خودآزارانه خود را بیان کرده و روش‌های سالم‌تری برای مقابله با احساساتشان پیدا کنند.
۲۰. ADHD (اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی)
هنر درمانی به بیماران مبتلا به ADHD کمک می‌کند تا تمرکز و توجه خود را تقویت کرده و از طریق فعالیت‌های هنری، مهارت‌های شناختی خود را بهبود بخشند.
۲۱. خودکشی
هنر درمانی به افرادی که افکار خودکشی دارند کمک می‌کند تا احساسات خود را شفاف‌تر بیان کرده و از طریق ایجاد ارتباطات اجتماعی و بیان احوالات در قالب هنر، حس امید و انگیزه پیدا کنند.
۲۲. ناتوانی‌های یادگیری
بیماران مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری با هنر درمانی توانمندی‌های شناختی خود را تقویت کرده و درک بهتری از مفاهیم پیچیده پیدا می‌کنند.
۲۳. حساسیت‌های حسی
هنر درمانی به افراد مبتلا به حساسیت‌های حسی، مانند اوتیسم، این فرصت را می‌دهد تا دنیای خود را از طریق تجربه حسی رنگ‌ها و فرم‌ها بهتر درک کنند.
۲۴. بیماری‌های قلبی
هنر درمانی به بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی کمک می‌کند تا استرس‌های ناشی از بیماری را کاهش دهند و حس آرامش بیشتری پیدا کنند.
۲۵. ضایعات نخاعی
بیماران مبتلا به ضایعات نخاعی از طریق نقاشی و دیگر فعالیت‌های هنری ارتباط بیشتری با خود و دنیای اطراف خود برقرار کرده و حس تعلق به جامعه را تجربه می‌کنند.
۲۶. افسردگی در سالمندان
هنر درمانی به سالمندان کمک می‌کند تا از احساس تنهایی و افسردگی رهایی یافته و با بیان احساسات خود در قالب هنر، ارتباطات اجتماعی بهتری برقرار کنند.
۲۷. اختلالات اضطرابی عمومی
هنر درمانی به افرادی که اضطراب عمومی دارند کمک می‌کند تا استرس خود را کاهش داده و احساساتشان را از طریق هنر بیان کنند.
۲۸. سوءاستفاده خانگی
هنر درمانی به بازماندگان سوءاستفاده خانگی کمک می‌کند تا تجربیات دردناک خود را بدون ترس از قضاوت بیان کرده و به بهبود وضعیت روانی خود کمک کنند.
۲۹. محرومیت اجتماعی
هنر درمانی به افرادی که از محرومیت اجتماعی رنج می‌برند این امکان را می‌دهد تا ارتباطات جدیدی برقرار کرده و اعتماد به نفس خود را بازسازی کنند.
۳۰. ناتوانی‌های حرکتی
بیماران مبتلا به ناتوانی‌های حرکتی از طریق نقاشی و دیگر فعالیت‌های هنری مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کرده و هماهنگی دست و چشم را بهبود می‌بخشند.
