هنر در محیط‌های درمانی نه تنها برای بیماران، بلکه برای پزشکان و کادر درمان نیز به‌عنوان یک ابزار موثر برای کاهش استرس عمل می‌کند. این نقش در دو سطح فردی و محیطی قابل بررسی است. بسیاری از بیماران، به‌ویژه کسانی که با بیماری‌های مزمن یا شرایط روحی سخت مواجه‌اند، نمی‌توانند احساسات خود را به‌راحتی بیان کنند. هنر، به‌ویژه نقاشی، موسیقی و تئاتر درمانی، به آن‌ها امکان می‌دهد تا اضطراب و ترس‌های خود را به شکلی غیرمستقیم تخلیه کنند.هنر توجه بیماران را از درد، نگرانی‌های درمانی و فضای بیمارستانی منحرف کرده و به آن‌ها احساس کنترل بیشتری بر شرایطشان می‌دهد. عالیت‌های هنری گروهی می‌توانند به بیماران کمک کنند تا ارتباط بهتری با دیگران برقرار کرده و احساس انزوا و تنهایی کمتری داشته باشند. از طرف دیگر، پزشکان و پرستاران به دلیل مواجهه مداوم با استرس‌های محیط بیمارستان، در معرض فرسودگی شغلی (Burnout) هستند. موسیقی، نقاشی، عکاسی و سایر اشکال هنر می‌توانند به آن‌ها فرصتی برای رهایی از فشار کاری بدهند. استفاده از هنر در طراحی فضاهای درمانی باعث ایجاد محیطی آرام‌تر شده و می‌تواند تعامل پزشک و بیمار را انسانی‌تر و همدلانه‌تر کند. در برخی بیمارستان‌های پیشرو، پزشکان از تکنیک‌های هنردرمانی برای کاهش استرس و بهبود عملکرد ذهنی خود استفاده می‌کنند که به آن‌ها کمک می‌کند در شرایط حساس، تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرند. «مطالعه این مقاله از آرت یار، فرصتی است برای درک عمیق‌تر از دنیای هنر و نوآوری‌های آن.»
نمونه‌های بالینی استفاده از آرت تراپی برای کاهش استرس بیماران
پیش از شروع مقاله، اگر با مفهوم آرت تراپی آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم آشنایی با هنر درمانی را بخوانید. هنردرمانی به‌عنوان روشی موثر در کاهش استرس بیماران در محیط‌های پزشکی شناخته شده است. مواردی که در زیر آمده است همگی از پایگاه‌های علمی استخراج شده‌اند که نشان‌دهنده تاثیر و نقش هنر در کاهش استرس بیمار و پزشک هستند. در ادامه، ۱۰ نمونه بالینی از کاربردهای موفق هنردرمانی در بیمارستان‌ها و کشورهای مختلف ارائه می‌شود:
- ایران – بیمارستان علی ابن ابیطالب (ع) رفسنجان: در مطالعه‌ای، آموزش مبتنی بر هنردرمانی بر نشانه‌های اضطراب، افسردگی و خستگی مزمن بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) تاثیر مثبت داشت.
- ایران – بیمارستان ولیعصر بیرجند: موسیقی‌درمانی به‌عنوان یکی از شاخه‌های هنردرمانی، بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی بیماران سرطانی موثر بود.
- ایران – بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز: هنردرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کاهش اضطراب و بهبود تنظیم هیجان پرستاران زن دارای علائم اضطرابی تاثیر مثبت داشت.
- ایالات متحده آمریکا – بیمارستان عمومی ماساچوست، بوستون: برنامه‌های هنردرمانی برای بیماران قلبی نشان داد که شرکت در فعالیت‌های هنری می‌تواند به کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی این بیماران کمک کند.
- انگلستان – بیمارستان سنت جورج، لندن: در این بیمارستان، بیماران مبتلا به سرطان از طریق نقاشی و مجسمه‌سازی توانستند احساسات خود را بیان کرده و استرس مرتبط با بیماری را کاهش دهند.
- استرالیا – بیمارستان سلطنتی ملبورن: هنردرمانی گروهی برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی منجر به کاهش قابل توجهی در سطح استرس و بهبود مهارت‌های مقابله‌ای شد.
- کانادا – بیمارستان عمومی تورنتو: بیماران مبتلا به درد مزمن که در جلسات هنردرمانی شرکت کردند، کاهش معناداری در سطح استرس و بهبود کیفیت زندگی را تجربه نمودند.
- ژاپن – بیمارستان دانشگاه کیوتو: هنردرمانی برای بیماران مبتلا به افسردگی مقاوم به درمان، به‌عنوان یک روش مکمل، منجر به کاهش علائم افسردگی و استرس شد.
- آلمان – بیمارستان دانشگاهی هایدلبرگ: در این مرکز، هنردرمانی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی استفاده شد که نتایج نشان‌دهنده کاهش استرس و بهبود تعاملات اجتماعی بود.
- هندوستان – موسسه علوم پزشکی هند، دهلی نو: هنردرمانی برای کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم منجر به کاهش استرس و بهبود مهارت‌های ارتباطی گردید.
این نمونه‌ها نشان‌دهنده تاثیر مثبت هنردرمانی در کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی بیماران در شرایط و فرهنگ‌های مختلف است.
آیا هنر کاربرد دیگری به جز کاهش استرس هم دارد؟
به طور کلی استفاده از آرت تراپی در مراکز درمانی کمک می‌کند:
- در بیمارستان‌های روان‌پزشکی، جلسات آرت‌تراپی به بیماران کمک کرده است تا از طریق نقاشی، مجسمه‌سازی یا کلاژ، احساسات خود را بیان کنند و اعتمادبه‌نفس بیشتری به دست آورند.
- بیمارانی که از دردهای مزمن رنج می‌برند، پس از شرکت در جلسات آرت‌تراپی، کاهش قابل توجهی در میزان اضطراب و شدت درد گزارش کرده‌اند.
- بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند، از آرت‌تراپی برای بازآموزی حرکات ظریف دست و افزایش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره استفاده می‌کنند.
- در بیماران مبتلا به سرطان، جلسات آرت‌تراپی باعث کاهش علائم اضطراب و بهبود کیفیت زندگی شده است. برخی بیماران از هنر برای بیان احساسات خود درباره درد و امید به آینده استفاده می‌کنند.
- در بیمارستان‌های کودکان، استفاده از هنر برای کمک به کاهش اضطراب کودکان قبل از انجام اقدامات پزشکی مانند شیمی‌درمانی یا جراحی بسیار مؤثر بوده است.
